Việc quản lý tiểu khí hậu chuồng nuôi trong chăn nuôi nói chung và đặc biệt là trong chăn nuôi heo có vai trò vô cùng quan trọng, ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả của quá trình chăn nuôi.
Để đạt được sự quản lý thành công trong việc này, ta cần lưu ý các yếu tố sau:
- Tốc độ lưu thông không khí trong chuồng: Đảm bảo chuồng luôn có sự lưu thông không khí liên tục và đủ mạnh để loại bỏ hơi ẩm và khí độc. Điều này giúp duy trì môi trường thoáng đãng, sạch sẽ và giảm nguy cơ gây bệnh cho heo.
- Nhiệt độ trong chuồng: Điều chỉnh nhiệt độ trong chuồng theo yêu cầu của heo để tạo ra một môi trường ổn định và thoải mái cho chúng. Nhiệt độ thích hợp giúp tăng cường sức khỏe, tăng trưởng và hiệu suất sản xuất của heo.
- Độ ẩm chuồng: Kiểm soát độ ẩm trong chuồng để tránh tình trạng quá ẩm hoặc quá khô. Điều này đảm bảo sự thoải mái cho heo và giúp phòng tránh các vấn đề về hô hấp, da như viêm mũi, viêm phổi và nứt da.
Đây là 3 yếu tố sau đây là những điểm quan trọng trong việc giải quyết vấn đề tiểu khí hậu chuồng nuôi cho chăn nuôi heo.
Quản lý tốc độ gió trong chuồng nuôi heo (thông gió trong chuồng nuôi)
Nguyên tắc chung của việc thông gió trong chuồng nuôi là đưa không khí mới, sạch và mát vào chuồng để loại bỏ một phần không khí ô nhiễm bên trong. Điều này giúp điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm trong chuồng và loại bỏ khí độc và bụi.
Đối với một hệ thống thông gió chủ động hoạt động tốt, chuồng nuôi cần được kín và có hệ thống cách nhiệt hiệu quả để kiểm soát nhiệt độ.
Hiện nay, các trang trại chăn nuôi hiện đại thường sử dụng hệ thống thông gió chủ động như quạt hút, giúp điều tiết không khí trong chuồng. Việc không kiểm soát tình trạng khí hậu trong chuồng nuôi, đặc biệt là không khí, có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng sau:
– Giảm tăng trọng do heo thường xuyên bị stress nóng hay lạnh,
– Nguy cơ phát sinh dịch bệnh trong trại do không kiểm soát được độ ẩm,
– Khó khăn trong việc kiểm soát, điều trị bệnh do heo bị stress gây giảm sức đề kháng.
Trong chăn nuôi, nhiệt được tạo ra từ cơ thể vật nuôi, từ chất thải và từ quá trình phân hủy chất thải trong chuồng sẽ làm cho chuồng nóng lên. Hơn nữa, chất thải và chất tiết của vật nuôi tạo ra một lượng lớn khí thải lơ lửng tích tụ trong chuồng, đặc biệt là các loại khí độc như NH3, H2S…
Do đó, trong mùa đông, hệ thống thông gió vẫn hoạt động để loại bỏ khí thải khỏi chuồng và kiểm soát độ ẩm, nhưng vai trò chính là không duy trì nhiệt độ trong chuồng.
Trong mùa hè, hệ thống thông gió chủ yếu để đẩy nhiệt và độ ẩm trong chuồng ra ngoài, giữ cho nhiệt độ trong chuồng ổn định cho vật nuôi. Ngoài ra, hệ thống này còn có vai trò quan trọng trong việc làm mát nhân tạo khi nhiệt độ môi trường quá cao.
Kiểm soát nhiệt độ trong chăn nuôi heo
Việc duy trì nhiệt độ trong chăn nuôi heo là mục tiêu chính của việc xây dựng hệ thống thông gió. Mục đích này nhằm giữ cho nhiệt độ trong chuồng nuôi luôn ổn định trong khoảng cho phép, để đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển tối ưu của heo.
Trong chăn nuôi heo hiện đại, heo không cần tiêu tốn quá nhiều năng lượng để duy trì các hoạt động bình thường. Điều này cho phép chúng tập trung nhiều hơn vào sự phát triển và sinh trưởng. Năng lượng từ thức ăn mà heo hấp thụ được chia thành hai phần: một phần để duy trì cơ thể và một phần để tăng trưởng, phát triển.
Khi nhiệt độ trong chuồng nuôi thấp, heo sẽ cần dùng một lượng lớn năng lượng để giữ ấm cơ thể. Điều này làm cho chúng không thể tận dụng hết năng lượng để phát triển.
Nếu nhiệt độ trong chuồng nuôi quá cao, heo sẽ giảm vận động, tăng nhịp thở và giảm sự tiếp nhận thức ăn. Điều này cũng không tốt cho việc phát triển của heo.
Trong chuồng nuôi heo hiện đại hiện nay, hệ thống cảm biến nhiệt là một phần không thể tách rời khỏi hệ thống thông gió, nó quyết định tốc độ gió trong chuồng nuôi. Hiện vẫn chưa có thiết bị thay thế được chức năng này.
Để quản lý nhiệt độ của chuồng nuôi sao cho phù hợp với độ tuổi và cân nặng của heo, có thể sử dụng bảng 1 và 2 để đánh giá.
Bảng 1: Nhiệt độ tiêu chuẩn theo trọng lượng
| Giai đoạn heo | Nhiệt độ phù hợp (°C) | Giới hạn trong khoảng (°C) |
| Heo sơ sinh | 35 | 32 – 38 |
| Heo con (2-5kg) | 30 | 27 – 32 |
| Heo con (5-20kg) | 27 | 24 – 30 |
| Heo choai (20-55kg) | 21 | 16 – 27 |
| Heo trưởng thành (55kg trở lên) | 18 | 10 – 24 |
| Heo nái mang thai | 18 | 10 – 27 |
| Heo nái cho con bú | 18 | 13- 27 |
| Heo đực | 18 | 10 – 27 |
Bảng 2 các điều kiện môi trường ảnh hưởng tới nhiệt độ tiêu chuẩn
| Điều kiện môi trường | Thay đổi nhiệt độ môi trường | |
| Tốc độ gió | 0,2 m/s | -4 |
| 0,5 m/s | -7 | |
| 1,6 m/s | -10 | |
| Loại sàn | Rơm rạ | 4 – 8 |
| Bê tông đá đen | -5 | |
| Bê tông | -5 – 10 | |
| Chênh lệch nhiệt độ trong và ngoài chuồng nuôi | 13ºC | -7 |
| 3ºC | -1.5 | |
| 1ºC | -0.5 | |
Dựa vào 2 bảng thông số ở trên ta có thể tính được cần sử dụng hệ thống máy thông gió như thế nào sẽ phù hợp với sức khỏe đàn heo với công thức:
Nhiệt độ tiêu chuẩn = Nhiệt độ chuồng nuôi hiện tại + tốc độ gió + vật liệu làm sàn + chênh lệch nhiệt độ
Ví dụ:
Đàn heo khoảng 40kg, nhiệt độ chuồng nuôi là 18oC, tốc độ gió là 0,5m/s, heo được nuôi trên sàn bê tông và dùng tường gạch, nhiệt độ ngoài trời là 21oC
Như vậy ta có thể tính: Nhiệt độ trong chuồng là: 18 -7 – 5 – 1,5 = 5,5 ta so sánh kết quả trên với bảng 1 thấy thấpp hơn mức nhiệt cần thiết → heo cần năng lượng để sưởi ấm cơ thể điều này sẽ làm giảm tăng trọng của heo → Cần điều chỉnh nhiệt độ.
Độ ẩm tương đối trong chăn nuôi heo
Đặc điểm lượng hơi nước trong không khí thường được đo bằng chỉ số độ ẩm tương đối RH. Nếu chỉ số độ ẩm này quá thấp, heo có nguy cơ bị tổn thương niêm mạc mũi và dễ mắc các bệnh về đường hô hấp. Ngược lại, nếu độ ẩm quá cao, vi khuẩn có điều kiện thuận lợi phát triển. Do đó, việc kiểm soát độ ẩm trong môi trường sống của heo là cực kỳ quan trọng để duy trì chỉ số độ ẩm tương đối RH ở mức phù hợp.
Nhiều hệ thống thông gió sử dụng cảm biến độ ẩm để duy trì tiểu khí hậu chuồng nuôi. tuy nhiên cảm biến độ ẩm không nhanh và mạnh do đó có thể ảnh hưởng không nhỏ tới cảm biến của hệ thống thông gió và có thể phát sinh các sự cố làm hệ thống này dừng hoạt động đặc biệt ở trong mùa nóng.
Tham khảo : mẫu quạt thông gió trang trại
